Piwnym szlakiem przez Śląskie (dozwolone od lat osiemnastu)

Zakładam, że czytając ten tekst masz ukończone 18 lat. 
W rozumieniu Ustawy o o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 r. (Dz.U. 1982 Nr 35 poz. 230 i Dz.U. 2018 poz. 310), niniejszy tekst nie jest reklamą napojów alkoholowych – tj. publicznym rozpowszechnianiem znaków towarowych napojów alkoholowych lub symboli graficznych z nimi związanych, a także nazw i symboli graficznych przedsiębiorców produkujących napoje alkoholowe - a jedynie informacją historyczną i krajoznawczą z zakresu piwowarstwa, adresowaną do osób dorosłych.

Tradycje warzenia piwa na Śląsku sięgają wczesnego średniowiecza, kiedy to niemal każdy mieszczanin miał prawo warzenia piwa. Z czasem skurczyło się to do wyspecjalizowanych przedsiębiorstw – browarów, których inwestorami byli najczęściej właściciele ziemscy świeccy i kościelni: książęta, biskupi i opaci. Współcześnie rolę tę przejęło kilka marek, których nazwy, utrwalone w setkach spotów reklamowych, nawet niepijący piwa znają na pamięć: „Tyskie” i „Żywiec”. Ale Śląskie to nie tylko „Tyskie” i „Żywiec”.

Kaj się piwo warzy, tam się mile gwarzy

Kaj (gdzie) się piwo warzy, tam się mile gwarzy – głosi stara maksyma, bo w istocie przy kilku kuflach można jeszcze prowadzić rozmowę, czego nie da się powiedzieć o mocniejszych trunkach. Piwo, choć zaliczane do napojów alkoholowych, towarzyszy ludziom od zarania dziejów. Podobno już starożytni Sumerowie warzyli coś, co dziś nazwalibyśmy piwem. Przez wieki tradycja ta upowszechniała się, choć zanim „trafiła pod strzechy”, musiało upłynąć jeszcze kilka stuleci.
W średniowieczu warzeniem piwa zajmowały się miasta, dwory i klasztory. Ponoć to zakonnikom zawdzięczamy piwo dolnej fermentacji, czyli popularne lagery (pilsy). Legenda mówi, że jeden z braciszków przespał dyżur palenia pod kotłem i zacier wystygł, ale fermentacja nadal trwała, a otrzymany w efekcie wyrób w niczym nie ustępował tradycyjnej dotąd górnej fermentacji (nie chcę tutaj robić wykładu z biochemicznych procesów w piwie, podejrzewam jednak, że piwosze dzielą się na tych lubiących piwo górnej fermentacji i tych od dolnej). Zakonnikom też zawdzięczamy dodatek chmielu do piwa.

Wspomniałem już, że w miastach powszechnie warzono piwo. Był to jeden z przywilejów mieszczan, ale z czasem rzemiosło piwowarskie musiało ustąpić piwowarskiemu przemysłowi. Przemysłowa produkcja wyeliminowała manufaktury, pozostawiając potentatów, których marki niejednokrotnie przetrwały po dziś dzień, ale też mnóstwo małych, lokalnych browarów. Dość wspomnieć, że jeszcze na przełomie XIX i XX w. na Śląsku niemal każde miasteczko miało swój browar. Dziś (zgodnie z zasadami gospodarki kapitalistycznej) „duże ryby pożerają mniejsze”, monopolizując rynek. Współcześnie wykreowano kilka marek piw przemysłowych, co nie zamyka drogi niewielkim browarom niszowym, produkującym często złocisty napój według unikalnych receptur.

Tychy i Żywiec, coś dla ciała i ducha

Dwa giganty w przemysłowej produkcji piwa w naszym województwie: Tyskie Browary Książęce, należące do Kompanii Piwowarskiej, oraz Browar „Żywiec”, należący do koncernu Heineken, oprócz – oczywistej – produkcji piwa, oferują zwiedzanie placówek muzealnych poświęconych piwu i piwowarstwu. To coś dla ciała i dla ducha (czy raczej wiedzy o piwie, jego produkcji i historii).
To „coś dla ciała” to w Tychach „Tyskie Gronie”, „Książęce”, „Lech”, „Żubr”, „Prażubr”, „Dębowe” „Redd’s”, „Wojak” i „Ginger” z mnóstwem odmian; a w Żywcu: „Żywiec” (słynne „tańcowane”), „Heineken”, „Warka”, „Leżajsk”, „EB”, „Tatra” „Brackie” i kilka innych marek.
A propos „tańcowanego”. Tak Żywiec, jak i Tychy mają (miały) swoje piwa o tej potocznej nazwie, pochodzącej od wizerunku tańczących par na etykiecie. „Żywiec” wprowadził takową w 1956 r., wraz z rozpoczęciem produkcji piwa eksportowego Żywiec Jasne Pełne (Żywiec Beer). Piwo otrzymało wówczas oryginalną, owalną etykietę z parą tancerzy w strojach krakowskich, nawiązującą do przedwojennych tradycji umieszczania elementów folkloru na polskich znakach towarowych. Browar tyski „tańcowane” z parą w śląskich strojach regionalnych wprowadził na początku lat 70. XX w. na pękatych butelkach o poj. 0,33 l, zwanych „bączkami”.

Tańczące pary Żywca i Tyskiego

To było dla ciała. A dla ducha? – Muzea. Obydwa browary mają setletnią tradycję, o której przypominają działające przy nich muzea. Tyskie Browary Książęce powstały na pocz. XVII w. (w dokumentach 1613 i 1629 r.), ale większość dzisiejszej zabudowy pamięta „złote czasy” Jana Henryka XI Hochberga von Pless, który zbudował w l. 1861-1863 – obok historycznego – zupełnie nowy zakład, rozbudowany m.in. w 1915 r.

Tyskie Browary Książęce - połączenie starego z nowym. Domek piwowara na tle tanków fermentacyjnych, foto T. Gębuś, archiwum ŚOT

Browar w Żywcu powstał z inicjatywy arcyksięcia i właściciela tzw. państwa żywieckiego Albrechta Fryderyka Habsburga. Na miejscu dawnej gorzelni w dzielnicy Pawlusie w latach 1852-1891 postał od podstaw zakład, którego architektem był nadworny budowniczy Karol Pietschka.

Fragment Browaru "Żywiec", foto Edward Wieczorek

Zaprojektował on m.in. warzelnię, słodownię, spichlerze jęczmienia i słodu, suszarnię, budynek laboratoryjny, budynek główny, halę maszyn, chłodnię, kotłownię z charakterystycznym kominem, leżakownię z lodownią, bednarnię, a także inne budynki administracyjne i gospodarcze. Za rok założenia Browaru w Żywcu przyjmuje się oficjalnie 1856 r., czyli datę rejestracji firmy.
Muzeum Tyskich Browarów Książęcych w Tychach było pierwszą w Polsce placówką muzealną, pokazującą świat piwa. To unikalne – wówczas – muzeum łączyło tradycyjne eksponaty z wirtualnym światem warzenia piwa i historii browaru, prezentowanym za pomocą kiosków multimedialnych, rozmieszczonych w całym muzeum. Jego zwiedzanie połączono ze zwiedzaniem Tyskich Browarów Książęcych i degustacją produktu finalnego.

Tychy, fragment ekspozycji Muzeum Tyskich Browarów Książęcych, foto Edward Wieczorek

Ekspozycja muzealna ulokowana została w ascetycznym, ceglanym wnętrzu dawnej kaplicy ewangelicko-augsburskiej, zbudowanej w 1902 r. przez księcia pszczyńskiego Jana Henryka XI dla społeczności protestanckiej Tychów (po II wojnie światowej i nacjonalizacji browaru w kaplicy umieszczono warsztat mechaniczny, który działał do 2003 r.). W zaadaptowanym do potrzeb muzealnych wnętrzu umieszczono gabloty z eksponatami: dawnymi dokumentami, narzędziami, kuflami, butelkami i innymi akcesoriami, związanymi z produkcją i dystrybucją piwa. Otwarcie w 2004 r. Muzeum Tyskich Browarów Książęcych było ukoronowaniem jubileuszu 375. rocznicy browaru, na terenie którego jest ono zlokalizowane.
Dwa lata później, z okazji 150-lecia browaru, zostało otwarte Muzeum Browaru Żywiec. Umieszczono je w dawnych piwnicach leżakowych browaru. Tu, odmiennie nieco niż w Tychach, prezentowana jest historia browarnictwa żywieckiego, a zwiedzający przechodząc przez sale ekspozycyjne aktywnie poznają kolejne okresy rozwoju browaru i marki Żywiec aż po współczesność. Podobnie jak w Tychach, po zwiedzeniu pomieszczeń Muzeum, goście mają czas na konsumpcję piwa i zakup pamiątek.

Żywiec, fragment Muzeum Browaru Żywiec, foto T. Gębuś, archiwum ŚOT

Muzeum Tyskich Browarów Książęcych w Tychach i Muzeum Browaru Żywiec w Żywcu są obiektami na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego i punktami kotwicznym Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego ERIH (co świadczy o ich ponadregionalnym znaczeniu dla przemysłowej historii Europy).

W cieniu gigantów

W cieniu piwowarskich potęg rozsiadły się w regionie browary, mniejsze, lecz równie znane: Browar Zamkowy w Raciborzu, Browar Zamkowy w Cieszynie i Browary Górnośląskie w Zabrzu. Ich historia jest nie mniej bogata, jak powyżej opisanych gigantów, a koneserzy cenią ich wyroby na równi (a czasem bardziej), niż już wspomnianych.
Browar Zamkowy w Raciborzu powstał na terenie zamku piastowskiego w roku 1567 r. (choć udokumentowane warzenie piwa w Raciborzu sięga roku 1307) i do dziś tam funkcjonuje. Budynki i pomieszczenia browaru nie pamiętają już XVI w., bo w poł. XIX w. browar padł pastwą płomieni i obecne budynki powstały po 1858 r. Wówczas też zakład wyposażono w nowoczesny jak na owe czasy sprzęt – w tym maszynę parową. Koniec wieku XIX przyniósł zainicjowanie produkcji piwa typu pilzneńskiego. Browar korzystał z własnych źródeł wody, posiadał uprawy jęczmienia browarnego oraz importował słynny chmiel żatecki z terenu Czech. Znacjonalizowany po II wojnie zakład długo wykorzystywał stare, jeszcze XIX-wieczne maszyny. Po 1999 r. browar kilkakrotnie zmieniał właścicieli. Od 2010 r. zakład działa pod nazwą Browar Zamkowy. Aktualnie produkuje: „Raciborskie Klasycznie Warzone”, „Raciborski Pils”, „Raciborskie Ciemne”, „Raciborskie Miodowe”, „Raciborskie Rżnięte”, „Raciborskie Mocne”, „Raciborskie Zielone”, „Twierdzowe” i „Twierdzowe Ciemne”. Browar Zamkowy w Raciborzu jest udostępniony do zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu (szczegóły: http://www.browar-raciborz.pl)

Racibórz, Browar Zamkowy od strony dziedzińca zamkowego

Nie mniej bogaty asortyment produkuje Browar Zamkowy w Cieszynie: „Stout”, „Lager”, „Pszeniczne”, „Mastne”, „Porter Cieszyński”, „Zdrój Zamkowy”, „West Coast IPA”, „Dark saison”, „Nowa Anglia”, „Double IPA” i „Witbier”. Browar cieszyński założył w 1840 r. Karol Ludwik Habsburg, arcyksiążę cieszyński, a projektantem budynków browarnianych, ukończonych w 1846 r., był architekt dworu wiedeńskiego Josef Kornhäusel.

Cieszyn, Browar Zamkowy: wejście, warzelnia i leżakownia, foto Edward Wieczorek

Warto w tym miejscu wspomnieć, że browary raciborski i cieszyński łączy podobna przeszłość i dawna technologia. Piwo produkowane jest w otwartych kadziach i leżakuje w głębokich piwnicach, a nie wysokich tankach.
Na przełomie sierpnia i września (31.08-1.09.2018) Browar Zamkowy Cieszyn organizuje Cieszyńską Jesień Piwną (dawniej Bracka Jesień) z udziałem licznych browarów rzemieślniczych.

Cieszyn, Browar Zamkowy sala degustacji, foto Edward Wieczorek

Browar cieszyński został w 2016 r. wpisany na Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. Jego zwiedzanie indywidualne możliwe jest w okresie od 1.04.2018 do 31.08.2018 w: soboty o godz.: 12:00, 14:00 i 16:00 i w niedziele o godz. 14:00. Zwiedzanie grupowe po uzgodnieniu pod nr +48 33 851 64 02.
Browary Górnośląskie w Zabrzu – browar w Zabrzu należący aktualnie do grupy piwowarskiej Van Pur Sp. z o.o., powstał w 1860 r. Jego założycielem i pierwszym właścicielem był Loebal Haendler. Rodzina Haendlerów przekształciła posiadane przedsiębiorstwo w 1896 r. w spółkę akcyjną Oberschlesische Bierbrauerei Aktien Gesellschaft vormals L. Haendler (Browar Górnośląski Spółka Akcyjna, dawniej L. Haendler). Dziś

Zabrze, Browary Górnośląskie, foto Edward Wieczorek

Zabrze, Browary Górnośląskie - warzelnia, foto Edward Wieczorek

Zabrze, Browary Górnośląskie - dawny magazyn słodu, foto Edward Wieczorek

Browary Górnośląskie produkują wiodące piwo „Śląskie Jasne” i „Śląskie Mocne” oraz liczne marki własne, dedykowane największym sieciom handlowym.
Browar udostępniany jest do zwiedzania okazjonalnie, jedynie w czasie dni otwartych.

Apy, krafty i inne specjały

W naszym regionie, oprócz piwnych gigantów czy zakładów piwowarskich z wieloletnią tradycją i wyrobioną marką, działają też liczne browary, nazywane „rzemieślniczymi”, produkujące piwa niszowe – dla smakoszy, o oryginalnych kombinacjach chmielu i słodów, o różnej zawartości alkoholu itp. Ich odmianą są też browary restauracyjne, gdzie piwo warzy się na miejscu na oczach klienta (nie jest to co prawda to piwo, które w kuflu trafi na stół, bo świeżo uwarzone musi jeszcze parę tygodni poleżakować). Ich przegląd chcę przeprowadzić od północy na południe województwa śląskiego.
W ten sposób listę otwiera Minibrowar CzenstochoviA w Częstochowie. Browar CzenstochoviA Hotel SPA&Wellness (bo tak brzmi jego oficjalna nazwa) mieści się przy ul. Korczaka 14 w budynku dawnej szkoły handlowej. Na początku XXI w. szkoła przeniosła się do nowej siedziby, a dawne budynki zaczęły chylić się ku upadkowi. Dopiero przejęcie kompleksu i rozbudowanie go tchnęło nowe życie w Korczaka 14. Browar CzęstochoviA produkuje piwa: „CzęstochoviA Jasne Pils”, „CzęstochoviA Pszceniczne”, „CzęstochoviA Bursztyn” i „CzęstochoviA Miodowe”, które można degustować na miejscu. Na miejscu można też skorzystać z piwnego SPA.

Częstochowa, Browar CzęstochoviA - wnętrze. foto Edward Wieczorek

Inaczej jest w Browarze Wąsosz w Wąsoszu (gmina Konopiska, pow. częstochowski). Tu produkuje się kilkanaście rodzajów piw, które dostępne są w restauracjach lub w sklepach, natomiast sam browar jest niedostępny. Ten mały rzemieślniczy zakład powstał w 1994 r., ale jego rozwój zaczął się w 2014 r. wraz z rozwojem popularności piw kraftowych (niewtajemniczonym wyjaśniam, że to piwa rzemieślnicze, produkowane przez niezależne browary, według tradycyjnych lub innowacyjnych metod i receptur piwowarskich, w ograniczonych rocznie ilościach). Browar Wąsosz stworzył własną linię smakową „piwo z wąsem”, którą otwierały ekstremalnie chmielone piwa w stylu AIPA, później równie intensywnie chmielony weizen czy stout ze słodem wędzonym i ziarnistą arabiką. Dziś browar produkuje: „Salvador – Smoked Coffee Stout” (jak sama nazwa wskazuje – z nutką kawy), „Freddie – English IPA”, „Sean – Dry Stout”, „Sir Arthur – English Special Bitter”, „Steve – American Lager”, „Albert – American Weizen”, „Terrence – American IPA”, „Jules – Cascadian Dark Ale”, „Marynka Pils”, „Wąsosz Pszeniczne”, „Wąsosz 12”, „Wąsosz 15,1”, „Wąsosz 9” oraz grupę piw o smakach owocowych.

W Zawierciu od 1997 r. działa Browar na Jurze (ul. Paderewskiego 114, trasa DK 78 w kierunku Kielc). Powstał on na bazie byłej mleczarni, a wkrótce do zakładu doszła „Karczma u Stacha”, gdzie miejscowy produkt można od razu skosztować lub zakupić. Browar specjalizuje się w warzeniu piw typu pilzneńskiego oraz górnej fermentacji, tradycyjną metodą, w oparciu o własne ujęcie wody z wapiennych pokładów jurajskich.

Zawiercie, Karczma u Stacha, foto wikipedia autor Skitof

Czytelnicy pamiętają jeszcze część produktów, które sygnowane było marką „Boner”, jednak aktualnie Browar na Jurze produkuje: „Jurajskie Jasne Pełne”, „Jurajskie Mocne”, „Jurajskie Pils”, „Jurajskie Miodowe”, „Jurajskie Bursztynowe” (Ale) i „Jurajskie Stout Czekoladowe”.

Także w Zawierciu, przy hotelu „Villa Verde” działa rzemieślniczy Browar Jana (ul. Mrzygłodzka 273), produkujący w wysokiej klasy sprzęcie polskiej firmy Minibrowary bogaty asortyment trunków, serwowanych zarówno w hotelowej restauracji, jak i butelkowanych. Browar produkuje piwa: „Flaszen” (Jasne Ale), „Hopok” (APA), Mańana” (Pszeniczne), „Rudolf Imperialna Pszenica”, „Pafulon” (Brown Porter), „Vato Loco” (West Coast IPA), „Lady M” (Mint IPA), „Rejczel” (American Witbier), „Pan Grodzin” (Grodziskie), „Sunny” (Session IPA), „Al Bam” (Żytnia IPA), „Oktavio” (Quadrupel) i „Zajcew” (Russian Imperial Stout).

Gliwice, podobnie jak Racibórz, Cieszyn, Żywiec czy Bytom mają piwne tradycje sięgające średniowiecza. W Gliwicach przełożyły się one w XIX w. na przemysłową produkcję piwa w browarze Kaergera, potem Scobla. Dziś Gliwice mają tylko Mini Browar Majer (Minibrowar MajEr), który wraz z restauracją jest atrakcją gliwickiego hotelu „Silvia Gold” (ul. Studzienna 8). W Mini Browarze Majer warzy się cztery gatunki niepasteryzowanego i niefiltrowanego piwa: „MajEr Jasne”, „MajEr Ciemne” (mieszanka aż 7 różnych rodzajów słodów jęczmiennych, w tym słodów wędzonych), „MajEr Pszeniczne” i piwa sezonowe („Stout Owsiany”, „Altbier”, „Extra Special Bitter”, „Dunkelweizen”, APA czy „Koźlak”). Wszystkie gatunki piwa Majer (jeśli tylko pozwala na to receptura) tworzone są zgodnie z najstarszą normą piwną z 23.04.1516 r. – Beyerischem Reinheitsgebot, głoszącą iż do produkcji piwa używa się jedynie czterech składników: wody, słodów, drożdży oraz chmielu. Większość piw Majer gotowych jest do spożycia dopiero po 8 tygodniach od rozpoczęcia procesu produkcji. Oprócz degustacji na miejscu w dwupoziomowej restauracji „Mini Browar Majer”, piwa dostępne są także na rynku w półlitrowych, bezzwrotnych butelkach.
Pasjonaci piwa i ciekawscy mogą zwiedzić browar po ustaleniu terminu zwiedzanie pod numerem tel. 32 701 12 00

Mini browary posiadają też Katowice. Pierwszym z nich był Spiż (ul. Opolska 22), funkcjonujący od 2005 r. w budynku dawnej drukarni prasowej. Katowicki Spiż to nie tylko browar, ale także klub muzyczny, jeden z najpopularniejszych w mieście. Browar Spiż produkuje (podobnie jak jego wrocławski odpowiednik) 6 rodzajów piwa: „Jasne Pełne”, „Miodowe”, „Mocne”, „Pszeniczne”, „Ciemne” i „Karmelowe”. Piwo przeznaczone jest do spożycia na miejscu, gdzie wcześniej, na oczach Gości zostało wyprodukowane, ale można je także nabyć w oryginalnych, 2-litrowych butlach. W województwie śląskim „spiżowe” piwo dostępne jest również w restauracji „Va bank” w Pszczynie.
Kolejny to Browar Mariacki (ul. Mariacka 15), tradycyjny mini browar restauracyjny. Na miejscu jest tu produkowanych aktualnie 5 rodzajów piwa, które oczywiście można zamówić przy stoliku: „Pils 12,5o”, „Pszeniczne 12,5o”, „American India Pale Ale 16o”, „Witbier” i „Czerwone Irlandzkie”

W Rudzie Śląskiej od 2017 r. pracuje Browar Śląski „Alternatywa” (Godula, ul. Tylna 17), produkujący całą gamę piw – jak twierdzi – alternatywnych do przemysłowych pilsów. Oferta browaru jest niezwykle bogata, choć rotacyjna (nie wszystkie rodzaje można nabyć naraz). W stałej podaży są: „Słodka Pszenica”, „APA z trawą cytrynową” i „Pils Alternatywny”. Oprócz tego browar produkuje piwa: „Quadrupel”, „Superior Grisette”, „Niech żyje nam- Superior Grisette”, „Koźlak Pszeniczny Wędzony”, „FES z wanilią”, „Górniczy Stan – FES z wanilią”, „Milk Stout”, „Lekka Pszenica”, „Ciemna Pszenica”, „Whisky Pils”, „Pils Niemiecki”, „Pils Amerykański”, „Desitka”, „Amerykański Pils Mosaic Single Hop”, „Angielski Porter Czekoladowy”, „Milk Shake z morelami”, „Piernikowe Ale”, „Bursztynowe Ale Fanaberia z Rooibosem”, „Bursztynowe Ale”, „Polskie Jasne Ale”, „American Pale Ale”, „AIPA”, „Ryżowa IPA z trawą cytrynową”, „Żytnia IPA”, „Biała IPA”, „Vermont IPA” i „Vermont IPA KARASOL”. Browar prowadzi własną restaurację i można go zwiedzać (szczegóły: http://www.browar.browar-alternatywa.pl/zwiedzanie-browaru).

Nieco inny charakter ma Browar Hajer w Bieruniu. Pod marką Browar Hajer zleca on innym browarom produkcję ciekawych piw, opartych na własnych oryginalnych recepturach. Ich produktów możemy skosztować w pubach i restauracjach w całej Polsce – oczywiście także w naszym regionie, a do gamy piw „Hajera” należą: „Cwinga” (American Lager), „Rajza na Antypody” (Rye Pale Ale), „Bajzel” (Black IPA), „Hica” (American Amber Ale), „Zista” (White IPA), „Maras” (Stout), „Flaps” (American Wheat), „Farorz” (American Stout), „Rajza do Kalifornii (APA).
Jednym z najnowszych browarów w regionie jest Kraftwerk w Rzuchowie (ul. Rybnicka 75), działający na rynku od 2014 r., ale w Rzuchowie od 2018 r. Produkuje (jak w nazwie) piwa kraftowe: „12 O’Clock”, „Easy Rider American Pale Ale”, „Sir Bebok Coffee Milk Stoit” czy „sTEAm Time Earl Grey & Hibiscus IPA”, dostępne w restauracjach i sklepach w naszym województwie.

Od 2013 r. działa na rynku piwnym Browar Rzemieślniczy Dziedzice (Czechowice-Dziedzice, ul. Legionów 83a), produkujący piwa warzone tradycyjnymi metodami, leżakowane od 30 do 70 dni. Należą do nich: „Marcowe”, „Weizen”, „Pils”, „Pils 3,2”, „AIPA”, „Koźlak” i „Grejpfrutowe”. Są one serwowane w czechowickich lokalach „Beer&Grill”, „Chacharnia”, a także w innych restauracjach regionu.

W Beskidach działa Browar Wrzos w Ustroniu (ul. Grażyńskiego 23) działający w „Karczmie Wrzos” produkuje i serwuje następujące piwa: „Pils Specjal”, „Pils Premium”, „Złote Pszeniczne”, „Bursztynowe Pszeniczne”, „Rubinowe”, „Ciemny Koźlak”, „Maibock” i „Porter Ustroński”. Są one również butelkowane i sprzedawane na wynos.

Ustroń, kocioł warzelni i produkty Browaru Wrzos, foto https://www.karczma-wrzos.pl/

Na południowym końcu naszej piwnej mapy ulokował się Browar Miejski w Bielsku-Białej. Położony na bielskiej Starówce, nieopodal rynku (ul. Piwowarska 2), podtrzymuje tradycje browaru, który w latach 1805-1870 pracował zaledwie 30 metrów od tego miejsca (o czym zresztą świadczy nazwa ulicy). Jak podobne mu obiekty, na oczach klientów w miedzianych warnikach produkuje kilka rodzajów piwa: „Bielitzer Brown Ale”, „Bielitzer Marcowy”, „Bielitzer Pszeniczny”, „Bielitzer Ciemny”, „Bielitzer Bursztynowy Ale”, „Bielitzer Jasny”, „Bielitzer American Pale Ale”, „Bielitzer Oatmeal Stout” (Stout Owsiany), „Bielitzer Witbier”, „Bielitzer American India Pale Ale”, „Bielitzer Desitka”, „Bielitzer Red Ale”, „Bielitzer Koźlak”, „Bielitzer Stout”, „Bielitzer Wiedeński”, „Bielitzer Pale Ale”, „Bielitzer Majowy Koźlak” i „Bielitzer Pszeniczny Ciemny”.

Bielsko-Biała, wnętrze Browaru Miejskiego, foto Edward Wieczorek

Pozostały mury

Jak już wspomniałem na początku, na Śląsku na przełomie XIX i XX w. nie było prawie miasta, gdzie nie działałby jeden albo kilka konkurencyjnych browarów. W takim Bytomiu przed I wojną światową było ich 6. Na miejscu ostatniego z nich, „Schultheiss-Patzenhofer AG”, zbudowano kilka lat temu market. W starym browarze gliwickim (ul. Piwna 1b) działa restauracja i klub muzyczny pod nazwą „Stary Browar”.
W tyskim Browarze Obywatelskim (ul. Browarowa 7), zbudowanym w 1895 r., spółka piwowarska Brieger Aktien-Brauerei-Gesellschaf z Brzegu kupuje teren na zachód od stacji kolejowej Tychy i w 1897 r. uruchamia Browar Obywatelski, stwarzając konkurencję dla Tyskich Browarów Książęcych. Rok później pojawia się piwo „Tuchauer” („Tyskie”), ale w 1918 r. książę pszczyński kupuje pakiet większościowy akcji Browaru Obywatelskiego i łączy oba zakłady pod jedną dyrekcją. Produkcja trwała do 1997 r., kiedy zakład zamknięto i sprzedano. Dziś mieszczą się tu m.in. pomieszczenia biurowe do wynajęcia, przestrzenie dla eventów oraz restauracja „Con Amore”. To w niej serwuje się współczesne tichauery: „Tichauer Lager” i „Tichauer Dark”, produkowane od 2017 r. wg oryginalnych receptur w jednym z browarów czeskich. Dodam też, że zachowane zabudowania Browaru Obywatelskiego w 2012 r. zostały wpisane na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Tychy, zabudowania dawnego Browaru Obywatelskiego, foto Szymon Polański, archiwum ŚOT

Budynki dawnego browaru zachowały się też w Siemianowicach Śląskich (ul. Browarna 1). Tu (wówczas jeszcze w Laurahütte) w 1868 r. powstał pierwszy browar, który spłonął w 1875 r. Kolejny zbudowano w 1886 r. i pracował on do 2002 r., produkując głównie piwo słodowe. Przez te lata wielokrotnie zmieniali się jego właściciele. Od zaprzestania produkcji w 2002 r. urządzono w nim mieszkania.

Siemianowice Śląskie, dawny browar

Inny z browarów Mokrskich – browar w Roździeniu (Katowice-Szopienice), zbudowany w 1880 r., został po 1918 r. wykupiony przez konkurencyjną spółkę, która zaprzestała produkcji piwa. Przed wojną Zakład Braci Porembskich z Krakowa produkował tam słód, konfekcjonował i sprzedawał obce piwa oraz prowadził rozlewnię win i spirytusu. Po II wojnie światowej działały w budynkach browaru różne firmy nie mające nic wspólnego z piwowarstwem. Od 1991 r. nowy właściciel Johann Bros, po gruntownej rewitalizacji i modernizacji, umieścił w browarze Factory Centrum (biura do wynajęcia). Te działania to znakomity przykład adaptacji obiektu poindustrialnego do nowych funkcji.

Katowice - Szopienice, fragment zabudowań dawnego Browaru Mokrskich, foto Edward Wieczorek

Eventy piwne

Nasz region jest też miejscem licznych eventów piwnych, że wymienię tylko te najważniejsze:
SILESIA BEER FEST (Galeria Szyb Wilson, Katowice ul. Oswobodzenia 1) w dniach 23-24 marca 2018 r. W imprezie udział wzięło 25 browarów rzemieślniczych. Odbyły się też panele dyskusyjne, wykłady, degustacja piw rzemieślniczych, premiery piwne, konkursy i zabawy.

MIĘDZYNARODOWA GIEŁDA BIROFILIÓW (Piwiarnia Żywiecka, Żywiec, ul. Browarna 88) w dniach 16-17 czerwca 2018 r. Tu można było kupić – sprzedać – wymienić tysiące kapsli, butelek, etykiet i ogromną ilość akcesoriów z piwnego świata.

ŚLĄSKI FESTIWAL PIWA (Katowice, Rynek) w dniach 29 czerwca – 1 lipca 2018 r., oferował na katowickim Rynku całe Miasteczko Piwne.

RYBNICKI ZALEW DOBREGO PIWA (Rybnik Kampus Park) w dniach 17-20 sierpnia 2018 r. W imprezie było m.in. 12 browarów kraftowych z Polski, multitap i dużo jazzu.

TYSKIE FEST (dawniej BEERFEST, Chorzów, na Polach Marsowych w Parku Śląskim) w dniach 25-26 sierpnia 2018 r. Oprócz piwa, m.in. występy Nosowskiej, Miuosha, Mrozu, Dąbrowskiej, Pokahontaz, Grubson, Myslovitz

CIESZYŃSKA JESIEŃ PIWNA (dawniej BRACKA JESIEŃ, Cieszyn Browar Zamkowy) w dniach 31 sierpnia – 1 września 2018 r. a w czasie imprezy odbędą się m.in. VIII Międzynarodowy Cieszyński Konkurs Piw Domowych w kategoriach: Porter Bałtycki i Czeski Pilzner, Konkurs Piw Pracowniczych, prezentacje browarów.

ZAGŁĘBIOWSKA GIEŁDA BIROFILIÓW (Browar na Jurze, Zawiercie, ul. Ignacego Paderewskiego 114), 15 września 2018 r. W ofercie setki kapsli, butelek, etykiet, kufli, pokali, szklanek, otwieraczy czy podstawek.

Nie jestem aż tak napalonym piwoszem, żebym znał wszystkie nasze regionalne browary i ich wyroby, dlatego zachęcam do uzupełniania w komentarzach listy browarów, piw i piwnych eventów. Albo przynajmniej wypicie kufelka za moje zdrowie

